Еңбекке қабілеттілігін жоғалту дәрежесі - бұл медициналық және әлеуметтік сараптамамен анықталатын қызметкердің еңбек (қызметтік) міндеттерін орындау қабілетінің төмендеу деңгейі. Сараптаманы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің Еңбек, әлеуметтік қорғау және көші-қон комитеті өткізеді.

Қызметкерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру шартымен айқындалады, бірақ ол жұмыс берушінің міндетті сақтандыру шартын жасасқан кездегі барлық қызметкерлердің еңбекақысының жылдық қорынан кем болмауға тиіс. Сақтандырушы жылдық еңбекке ақы төлеу қорын айқындаған кезде әрбір қызметкердің тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда белгіленген жалақының он еселенген ең төмен мөлшерінен аспайтын, он екіге өбейтілген ай сайынғы кірісі қабылданады. (сақтандыру сомасы – сақтандыру объектiсi сақтандырылған және сақтандыру жағдайы басталған кезде сақтандырушы жауапкершiлiгiнiң шектi көлемiн бiлдiретiн ақша сомасы)

Сақтандыру компаниясы сақтанушыдан міндетті сақтандыру шартын жасаудан бас тартуға құқылы емес, ал Сақтанушы аннуитеттік сақтандыру класында және сақтандырудың осы түрі бойынша сақтандыру қызметін жүзеге асыруға лицензиясы бар кез келген сақтандыру компаниясын таңдауға құқылы.

Қызметкерді жазатайым оқиғалардан мiндеттi сақтандыру шарты аннуитеттік сақтандыру сыныбы және мiндеттi сақтандырудың осы түрi бойынша сақтандыру қызметін жүзеге асыру құқығына лицензиясы бар сақтандырушымен ғана жасалуға тиіс

Сақтанушы жұмысшыларды жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру келісім шартын сақтандырушының іс-әрекетті жүзеге асыру басталған айдан кейін айдың бірінші он күні ішінде сақтандырушымен жасалу керек.

ЖОМС келісімшартын жасаудан жалтару төмендегі кестеге сәйкес мөлшерiнде айыппұл салуға келтіреді: - жеке тұлғаларға 20 АЕК - лауазымды адамдарға, жекеше нотариустарға, жеке сот орындаушыларына, шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне немесе коммерциялық емес ұйымдарға 160 АЕК - орта кәсiпкерлiк субъектiлерiне 400 АЕК - ірі кәсiпкерлiк субъектiлерiне 1 000 АЕК

Міндетті сақтандыру шартын жасасу еңбек міндеттерін атқару кезінде денсаулығы мен өміріне зиян келтірілген қызметкердің мүліктік мүдделерін қамтамасыз етеді. Міндетті сақтандыру шартымен жұмыс беруші қызметкерлерге зиянды өтеу бойынша міндеттемелерді сақтандыру ұйымымен сақтандыру төлемдерін жүзеге асыру арқылы сақтандыру ұйымына аударады.

1) Заңмен белгіленген зейнетақы жасын күтпей-ақ зейнетақы төлемдерін алу мүмкіндігі 2) Өмір бойғы аннуитеттік төлемдер 3) Мұрагерлер үшін төлемдердің кепілдік берілген кезеңін белгілеу мүмкіндігі 4) Аннуитеттік төлемдерді жыл сайынғы индекстеу

Иә. Егер, БЖЗҚ жинақтар аннуитет сомасынан асып кетсе, артық ақшаны зейнетақы жүйесінде қалдыруға болады. Екінші нұсқа – зейнетақы аннуитетін сатып алып, жұмысты жалғастыру. Бірінші және екінші жағдайда да Клиент зейнетақыны сақтандыру компаниясынан да, БЖЗҚ-дан алады. Бұдан бөлек, 1998 жылға дейін жұмыс өтілі болған кезде онда ынтымақ зейнетақысы қалады.

Өмірді сақтандыру компаниясын таңдай отырып, Клиент онымен шарт жасасады. Шартпен Клиент зейнетақы қорына жүгінеді, ол шарттың талаптарын заңнамаға сәйкестігін тексереді. Тексеру нәтижесі оң болған жағдайда, жинақтар өмірді сақтандыру компаниясына ауыстырылады және төлемдер бірнеше күннен кейін басталуы мүмкін.

Клиенттің өлімі жағдайында, Компания отбасына немесе жерлеуді жүзеге асырға тұлғаға зейнетақы аннуитеті шартымен белгіленген мерзімде жерлеуге арналған жәрдемақы түрінде төлем жүргізуге міндетті. Бұл жәрдемақы тиісті қаржы жылына белгіленген АЕК 15-реттік мөлшерінен кем болмауы керек.

Кепілдік мерзім – Клиенттердің мұрагерлеріне төлем жүргізілетін мерзім. Сақтанушының өлімі жағдайында төлемді алу құқығы Клиенттің мұрагерлеріне өтеді. Төлемдер кепілдік мерзім аяқталғанға дейін жүргізіледі (ең жоғарғы мерзім 30 жылды құрайды). Мысалы: Сақтанушы 20 жыл кепілдік мерзімді белгіледі. Кепілдік мерзім аяқталғанға дейін 8 жыл бұрын Аннуитет қайтыс болған жағдайда, қалған 8 жыл бойы Пайда алушы аннуитеттік төлемдерді алып тұрады.

Аннуитеттік компанияға аударылған зейнетақы жинақтары мұрагерлікке жатпайды. Алайда, шарт жасау кезінде Клиент Аннуитеттің өлімі жағдайында Сақтанушы тағайындаған Пайда алушыға Өмірді сақтандыру компаниясы аннуитеттік төлемдерді төлеуге міндетті ететін кепілдік мерзімді белгілеуі мүмкін.

Зейнетақы аннуитеті шарты бойынша төлемдер Аннуитеттің немесе шартта көрсетілген Пайда алушының банк шотына аударылады. Клиент аннуитеттік төлемдердің мерзімділігін таңдауға құқылы (ай сайын, тоқсан сайын, жарты жыл сайын немесе жылына бір рет). Аннуитет шартында аннуитеттік төлемдердің 5% жыл сайынғы индекстелуі көзделген. Бұл заңнамалық міндетті талап.

2022 жылы ай сайынғы төлемнің ең аз мөлшері 25 213 теңгені құрады.

Ай сайынғы төлем мөлшерін өмірді сақтандыру компаниясының актуарийі, клиенттің зейнетақы жинақтары сомасын, жасын, жынысын, ұзақ өмір сүру көрсеткіштерін ескерумен ҚР Ұлттық банкі бекіткен әдістеме бойынша есептейді. Ай сайынғы сақтандыру төлемі Зейнетақы аннуитеті шартын жасау күні тиісті қаржы жылында республикалық бюджет туралы заңда белгіленген ең төменгі зейнетақы мөлшерінен төмен болмайды.

Міндетті жарналар және/немесе міндетті кәсіби жарналар есебінен қалыптасқан зейнетақы аннуитеті жеткіліксіз болған жағдайда, ерікті жарналар қолданылуы мүмкін. Яғни Сіз зейнеткерлік есеп-шотыңызды талап етілген сомаға дейін толықтыра аласыз.

2022 жылы зейнетақы аннуитеті шартын жасасу үшін жеткілікті ең аз жинақтар: ерлер үшін – 7 090 097 теңге; әйелдер үшін - 9 500 637 теңге. Сонымен қатар, жұмыс беруші міндетті кәсіптік зейнетақы жарналарын жүргізген тұлғалар 50 жастан бастап кейінге қалдырылған зейнетақы аннуитетін жасауға мүмкіндігі бар. Әдетте, бұл зиянды еңбек жағдайымен жұмыс істейтін адамдар. 2022 жылы жеткіліктілік сомасы (МКЗЖ бар тұлғалар үшін) ерлер үшін- 8 010 195 теңге; әйелдер үшін - 9 915 491 теңге.

Зейнетақы жинақтарының жеткіліктілігі дегеніміз – бұл зейнетақы аннуитеті шартын жасау үшін жеткілікті зейнетақы жинақтарының ең төменгі сомасы. Жеткіліктілік сомасы жыл сайынғы индекстеуді ескерумен бекітілген ең төменгі базалық зейнетақы мен аннуитеттік фактордың негізінде есептеледі. Зейнеткерлік аннуитет кезінде егер жинақ сомасы толығымен таусылған жағдайда ең төменгі зейнетақыдан төмен емес мөлшерде өмір бойы төлем жасау көзделген. Соманы анықтауға арналған есептеу әдістемесі Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкі Басқармасының 2015 жылғы 20 қазандағы № 194 қаулысымен бекітілген.

Өмір бойы зейнетақы аннуитетін шартын жасасуы мүмкін: 1) жеткілікті зейнетақы жинақ сомасы бар 52,5 жастағы әйелдер мен 55 жастағы ер азаматтар; 2) зейнет жасына жеткен тұлғалар: 63 жастағы ер азаматтар, 60,5 жастағы әйелдер (2022 жылға); 3) еңбек жағдайы зиянды (ерекше зиянды) жұмыстарда ең аз дегенде 5 жыл жұмыс өтілі бар 50 жасқа жеткен тұлғалар; 4) І және ІІ топ мүгедектері, егер мүгедектіктігі мерзімсіз белгіленген болса;